‘ਮੈਂ ਕੰਮੀਆਂ ਦੀ ਕੁੜੀ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ

ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ
ਰਿਚਮੰਡ, ਕੈਨੇਡਾ
ਫੋਨ: 604-369-2371
ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਹੈ ਕਿ ਕਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਨ, ਪਾਠਕ ਘੱਟ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਵਿਤਾ ਕਵੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਇਰਦ-ਗਿਰਦ ਹੀ ਘੁੰਮ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰ, ਇਸ਼ਕ, ਵਿਛੋੜੇ ਜਾਂ ਕੁਝ ਚਲੰਤ ਰਾਜਸੀ ਜਾਂ ਸਤਹੀ ਤੌਰ `ਤੇ ਵਾਪਰਨ ਵਾਲੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਪੇਤਲੇ ਜਿਹੇ ਵਰਣਨ ਨਾਲ ਹੀ ਬੁੱਤਾ ਸਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਸੁਹਿਰਦ ਕਵੀ ਆਪੇ ਦੀ ਗੱਲ ਘੱਟ, ਪਰ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਅੰਤਰੀਵ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਿਤਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸਾਹਿਤ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਲੋਕ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵਾਨ ਚੜ੍ਹਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ‘ਕੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ’ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ‘ਕਿਵੇਂ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ’ ਦਾ ਵੀ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾ ਰਹੇ ਕਵੀ ਸੰਨੀ ਧਾਲੀਵਾਲ ਦਾ ਦੂਜਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਮੈਂ ਕੰਮੀਆਂ ਦੀ ਕੁੜੀ’ ਮੇਰੇ ਸਨਮੁਖ ਪਿਆ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ (2023) ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ‘ਖਾਲੀ ਆਲ੍ਹਣਾ’ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਕਮਾਲ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਥੇ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਛਪਣ ਗਿਣਤੀ 150-200 ਤੱਕ ਮਹਿਦੂਦ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ, ਉਥੇ ਸੰਨੀ ਦੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ 1100-1100 ਦੇ ਸੰਸਕਰਣ ਖਤਮ ਵੀ ਹੋ ਚੁਕੇ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡਿਆ `ਤੇ ਖੂਬ ਚਰਚਿਤ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਸਾਹਿਤਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ, ਅਖਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਆਨ ਲਾਈਨ ਪੇਪਰਾਂ, ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਸ਼ਟੇਸ਼ਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚ ਚੁਕੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਉਹ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਨਾਵਲਾਂ ਵਾਂਗ ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਉਪਰੰਤ ਮੈਂ ਇਸ ਨਤੀਜੇ `ਤੇ ਪਹੁੰਚਿਆਂ ਹਾਂ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਘੱਟ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਫਿਤਰਤ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਜਨਮ ਭੂਮੀ (ਭਾਰਤ) ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਰਮ ਭੂਮੀ (ਕੈਨੇਡਾ) ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ੈਲੀ ਸੋਨੇ `ਤੇ ਸੁਹਾਗੇ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ।
‘ਮੈਂ ਕੰਮੀਆਂ ਦੀ ਕੁੜੀ’ ਵਿੱਚ 31 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਰਜ ਹਨ। ਹਰ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਰੀਬ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥਿਕ ਪੱਧਰ `ਤੇ ਚਿਤਰਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲੋੜ ਪੈਣ `ਤੇ ਵਿਅੰਗਮਈ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਈ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਵੀ ਉਭਾਰਿਆ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸੰਨੀ ਧਾਲੀਵਾਲ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਨੂੰ ਘੋਖਵੀਂ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਵਾਚਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪੜਚੋਲਵੀਂ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਨਿਹਾਰਦਾ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਭਾਵੇਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਕੈਨੇਡਾ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਚੁਕਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਤਨ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਦੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਉਭਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।
‘ਮੈਂ ਕੰਮੀਆਂ ਦੀ ਕੁੜੀ’ ਵਿੱਚ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੀ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚ ਫਸੇ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ (ਇਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕਦਾ/ਤੂੰ ਕੰਮੀਆਂ ਦੀ ਕੁੜੀ/ਮੈਂ ਜੱਟਾਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ)। ਹੱਦ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਜੱਟਾਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, “ਦਿਲ-ਦੁਲ ਨੂੰ ਛੱਡ/ਹਨੇਰੇ-ਸਵੇਰੇ/ਟਿਊਬਵੈਲ ‘ਤੇ ਆ ਜਾਵੀਂ…।”, ਪਰ ਇਹੋ ਕੰਮੀਆਂ ਦੀ ਕੁੜੀ ਜਦੋਂ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਐਸ.ਡੀ.ਐਮ. ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਨੂੰ ਕਾਹਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ “ਜਾਤ-ਪਾਤ ਵਿੱਚ ਕੀ ਰੱਖਿਆ/ਸਾਰੇ ਰੱਬ ਦੇ ਜੀਅ ਹਨ।” ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁਰਸੀ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਸਹੀ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਖੌਤੀ ਉੱਚੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ `ਤੇ ਵਿਅੰਗ ਵੀ ਹੈ।
‘ਤੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਵੜੇਵੇਂ ਲੈਣੇ ਆ’ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡਾ ਵਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਮੇਂ ਦੀ ਮੰਗ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮਸਤ ਰਹਿਣ ਦਾ ਹੀਲਾ ਕਰਨ, ਨਾ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਦਖ਼ਲ ਦੇਣ ਅਤੇ ‘ਗੋਰਿਆਂ ਤੋਂ ਕੋਈ ਚੰਗੀ ਗੱਲ’ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਦਾ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ‘ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤਾਂ ਇੱਕ ਗਿਫਟ ਹੈ/ਇਹ ਤਾਂ ਸੰਤਰੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ/ਜੇ ਇਸ ਦਾ ਸਾਰਾ ਜੂਸ ਨਾ ਪੀਤਾ/ਤਾਂ ਪਈ-ਪਈ ਨੇ ਸੜ ਜਾਣੈ।’ ਉਹ ‘ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕੇਕ ਨੂੰ ਚੱਟ-ਚੱਟ ਕੇ ਖਾਣ’ ਲਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਸਮਝਾਉਣੀ ਸੰਨੀ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਖੂਬੀ ਹੈ।
‘ਬਾਪੂ ਮੋਗੇ ਦੀ ਮੰਡੀ ਲੈ ਗਿਆ’ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਸੰਨੀ ਨੇ ਬੜੇ ਕਲਾਤਮਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਾਡੇ ਸੜੇ-ਬੁਸੇ ਰਾਜਸੀ ਨੇਤਾਵਾਂ `ਤੇ ਵਿਅੰਗ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਵੀ ਭੰਡਿਆ ਹੈ ਜੋ ਮਾੜੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਸਿਆਣੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਦੇ ਪਾੜ੍ਹਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੀਆ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। ਵਧੀਆ ਫਸਲ ਲਈ ਚੰਗੇ ਬੀਜ ਦੀ ਲੋੜ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਸ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਵਧੀਆ ਲੀਡਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਆਮ ਪੇਂਡੂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਮਝ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ।
‘ਅਸੀਂ ਵੀ ਕੀ ਚੀਜ਼ ਹਾਂ’ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਦੋਹਰੀ ਫਿਤਰਤ ਵਾਲਿਆਂ `ਤੇ ਚੋਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ‘ਮੋਮਬੱਤੀ’ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡਾ ਆਏ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵੇਲੇ ‘ਕੈਨੇਡਾ ਲੱਗੀ ਮੋਹਰ ਦਾ ਪੂਰਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਣ’ ਦੀ ਰੁਚੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਉਹ ਇਸ਼ਾਰੇ-ਇਸ਼ਾਰੇ ਵਿੱਚ ਮੋਮਬੱਤੀ ਦੀ ਅਣਗਹਿਲੀ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ‘ਰਹਿੰਦੇ-ਖੂਹੰਦੇ ਚਾਨਣ ਦੀ ਲੀਕ/ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੁੱਕਰ ਵਿੱਚ ਨਾ ਚਲੇ ਜਾਣ’ ਦੀ ਚਿਤਾਵਨੀ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।’ ‘ਤੱਤੀ ਤਵੀ’ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਵਧੀਆ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਵੀ ਟੂੰਬਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਦੀਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਫੋਕੀਆਂ ਰਸਮਾਂ `ਤੇ ਚੋਟ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ (ਮੈਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕ ਕੇ ਸਿੰਘ ਸਜਿਆ ਹਾਂ/ਕੀ ਮੈਂ ਸਚ ਮੁਚ ਗੁਰਮੁਖ ਹਾਂ?/ਕੀ ਮੈਂ ਮਨ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਹੈ?/ਕੀ ਮੈਂ ਸ਼ੇਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹਾਂ?) ਗੱਲ ਕੀ, ਕਿਤਾਬ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕਵੀ ਦੀ ਕਾਵਿ ਸ਼ੈਲੀ ਮੌਲਿਕ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮ ਅਰਥੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ:-ਆ ਜਾ ਫੇਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ/ਨੱਚਣ ਦੇਈਏ/ਦੌੜਨ ਦੇਈਏ/ਰੇਸ ਲਵਾਉਣ ਦੇਈਏ/ਗਾਉਣ ਦੇਈਏ/….।; ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ/ਦਿਲ ਟਪੂੰ-ਟਪੂੰ ਕਰਦਾ ਹੈ/ਹਸੂੰ-ਹਸੂੰ ਕਰਦਾ ਹੈ/ ਨੱਸੂੰ ਨੱਸੂੰ ਕਰਦਾ ਹੈ; ਗਿੱਧਾ ਪਾ ਕੇ ਆਈ ਹੋਵੇ/ਧਰਤੀ ਹਿਲਾ ਕੇ ਆਈ ਹੋਵੇ/ਅੱਡੀਆਂ ਨਾਲ ਟੋਏ ਪੁੱਟ ਕੇ ਆਈ ਹੋਵੇ/ਧੂੜ ਉਡਾ ਕੇ ਆਈ ਹੋਵੇ’ ਆਦਿ। ਕਵੀ ਭਾਵੇਂ ਹਰ ਮਸਲੇ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕਿਉਂ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਕਹਿਣ ਦਾ ਢੰਗ ਮੌਲਿਕ ਅਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਪਾਠਕ ਅਜਿਹੇ ਵਿਸਤਾਰ ਤੋਂ ਵੀ ਕਾਵਿਕ ਆਨੰਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਕਵੀ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ (ਫਿਜਿਕਸ) ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਬਹੁਤ ਥਾਂਵਾਂ `ਤੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਤਕਨੀਕੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਮ ਹੀ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਵਰਤਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਵਿਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਕਵੀ ਨੂੰ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਸੁਚੇਤ ਹੋਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।
ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਨੀ ਧਾਲੀਵਾਲ ਨੇ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ-ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪੁਲਾਂਘ ਪੱਟੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਹ ਵਧਾਈ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ। ਸੰਨੀ ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੇ ਪਾਠਕ ਹਰ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਕੁਕਨਸ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਜਲੰਧਰ (ਰਜਿੰਦਰ ਬਿਮਲ) ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ 144 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਮੁੱਲ 250 ਰੁਪਏ ਹੈ।